آلودگی هوا یکی از مهم ترین نگرانی های بهداشت عمومی است که بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی(WHO) نه نفر از ده نفر ساکنان مناطق شهری در سراسر جهان در معرض آن هستند. قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا نهمین عامل اصلی مرگ و میر قلبی-ریوی است.. بسیاری از کشورهای در حال توسعه انرژی را از منابع طبیعی ارزان برای اهداف صنعتی، تجاری و زندگی به دست می آورند، اما فناوری های کافی برای کاهش آلودگی هوای احتمالی ناشی از این منابع انرژی را ندارند. آلاینده های هوای محیط شامل PM، O3،  SO2، NOX،CO  و سرب هستند.

آلودگی هوا در سال های اخیر بطور گسترده ای افزایش یافته است و شواهد قابل توجهی وجود دارد که قرار گرفتن در معرض ذرات می تواند منجر به نتایج نامطلوبی شود که بر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تاثیر می گذارد به طوریکه افراد سالم نیز می توانند اثرات سلامتی ناشی از هوای آلوده از جمله ناراحتی تنفسی یا مشکلات تنفسی در هنگام ورزش یا فعالیت خارج از منزل را تجربه کنند. عوارض اصلی آلودگی هوا به وضعیت سلامتی فعلی افراد، نوع و غلظت آلاینده ها و مدت قرار گرفتن در معرض آن بستگی دارد. سطح بالای آلودگی هوا می تواند باعث ایجاد مشکلات سلامتی شود از جمله:

تشدید بیماری قلبی-عروقی و تنفسی، افزایش  استرس به قلب و ریه و در پی آن فشار به بدن برای تامین اکسیژن سلول های آسیب دیده در سیستم تنفسی.

قرار گرفتن طولانی مدت در معرض هوای آلوده می تواند اثرات سلامتی دائمی داشته باشد از جمله: از دست دادن ظرفیت ریه و کاهش عملکرد ریه، ایجاد بیماری هایی مانند آسم-برونشیت-آمفیزم و سرطان ها.

کسانی که مستعد ابتلا به مشکلات شدید سلامتی ناشی از آلودگی هوا هستند عبارتند از:

افراد مبتلا به بیماری قلبی- عروقی یا نارسایی قلبی، افراد مبتلا به بیماری های ریه مانند آسم- آمفیزم یا بیماری انسداد مزمن ریوی، زنان حامله-کارگرانی که در فضای باز کار می کنند، افراد مسن، کودکان زیر 14 سال، ورزشکارانی که در خارج از منزل به شدت ورزش می کنند.افراد این گروه ها ممکن است مشکلات ناشی از آلودگی هوا را در سطح پایین یا با شدت زیاد تجربه کنند.

با توجه به اینکه یک فرد بالغ به طور متوسط 15-10 متر مکعب هوا در روز استنشاق می کند، بدیهی است که استنشاق هوای آلوده، مهم ترین مکانیسم قرار گرفتن در معرض آلاینده های موجود در هوا در انسان است، در نتیجه جای تعجب نیست که سیستم تنفسی به هدف اصلی اثرات مضر آلاینده های کلیدی هوا تبدیل شود.

عوارض ناشی از قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا خصوصا در دوران قبل از تولد نگران کننده است زیرا می تواند اندام زایی و رشد اعضای بدن را مختل کند. رشد ریه در اثر آلودگی هوا ممکن است به طور غیر مستقیم با ایجاد وزن کم هنگام تولد، تولد زودرس و یا اختلال در سیستم ایمنی بدن مختل شود. هم چنین قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در دوران بارداری با کاهش عملکرد ریه در دوران کودکی، افزایش علایم تنفسی و ایجاد اسم در ارتباط است. علاوه بر این اختلال در پیشرفت ریه منجر به مرگ و میر نوزادان می شود.

دستگاه تنفسی انسان در رحم تا زمان بزرگسالی توسعه می یابد، اگر چه پیشرفت عملکرد ریه در دختران تا اواخر نوجوانی و در پسران تا اوایل 20 سالگی ادامه دارد. از بدو تولد تا تقریبا 6 سالگی با تشکیل بیش از 80 درصد حبابچه های جدید  بیشترین دوره ی رشد را تشکیل می دهند. حساسیت به سموم شیمیایی و محیطی ممکن است اثرات متفاوتی در مراحل مختلف رشد ریه داشته باشد. قرار گرفتن در معرض آلاینده های محیط زیست می تواند باعث آسیب به ریه و تغییر عملکرد آن شود. کودکان نسبت به بزرگسالان به دلیل راه هوایی کوچکتر و سیستم سم زدایی و متابولیک نابالغ اغلب بیشتر مستعد ابتلا به مسمومیت های هوایی هستند .

سرطان زایی فرآیند چند عاملی و چند مرحله ای است. متیلاسیون DNAاز مهم ترین عوامل اپی ژنتیکی دخیل در سرطان است. متیلاسیون DNAدر سرطان ریه رایج است به این دلیل که آلودگی محیط زیست می تواند باعث ایجاد تغییرات متیلاسیون  DNAشود.

از آنجا که سیستم تنفسی انسان باز است، عوامل سرطان زای موجود در هوای آلوده می توانند به سلول های اپی تلیال ریه حمله کنند. هوای آلوده باعث مرگ بیش از 200000 نفر بر اثر سرطان ریه در سطح جهان می شود. بررسی شده در مناطقی که آلودگی هوا زیاد است شیوع سرطان ریه4 تا  5 برابر بیشتر از میانگین جهانی است.

مکانیسم های تاثیر آلودگی هوا بر ریه به طور کامل درک نشده است، اما احتمالا شامل فعل و انفعالات اثرات محیطی و اپی ژنتیکی می شود.

افزایش آگاهی برای کاهش اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان و بیماری های ریوی ضروری است.

همکاری دولت ها، صنعت، شرکت های بر پایه ی انرژی و عموم مردم برای حل مسائل مربوط به کیفیت هوا در سطح محلی، ملی و جهانی راه کاری برای مقابله و کاهش آلودگی است.

منابع:

-1Jiang CL, He SW, Zhang YD, Duan HX, Huang T, Huang YC, Li GF, Wang P, Ma LJ, Zhou GB, Cao Y. Air pollution and DNA methylation alterations in lung cancer: a systematic and comparative study. Oncotarget. 2017 Jan 3;8(1):1369.

-2Korten I, Ramsey K, Latzin P. Air pollution during pregnancy and lung development in the child. Paediatric respiratory reviews. 2017 Jan 1;21:38-46.

-3Kurt OK, Zhang J, Pinkerton KE. Pulmonary health effects of air pollution. Current opinion in pulmonary medicine. 2016 Mar;22(2):138.

-4Marino E, Caruso M, Campagna D, Polosa R. Impact of air quality on lung health: myth or reality?. Therapeutic Advances in Chronic Disease. 2015 Sep;6(5):286-98.

 

گردآوری کننده:فهیمه چراغی

کارشناس مرکز تحقیقات بیماریهای نای