.نیازسنجی پژوهشی به منظور شناسایی نیازهای پژوهشی بالقوه و سپس تعیین اولویت در بین پروژه های مختلف تحقیقاتی انجام می گیرد.شناسایی عناوین بالقوه برای پژوهش، تعیین اولویت ها و تخصیص منابع در این فرآیند باید پوشش داده شوند.

در مرحله ی شناسایی عناوین؛ صرف نظر از کیفیت و اولویت عناوین؛ تمام طرح ها و ایده های پژوهشی بالقوه ثبت می گردد تا به حداکثر عناوین و موضوعات دسترسی داشته باشیم. تعیین اولویت های تحقیقاتی به گزینش و انتخاب برخی از عناوین از بین موارد جمع آوری شده می پردازد. نتیجه ی چنین رویکردی شفاف سازی فرآیند تخصیص منابع و جلوگیری از اتلاف منابع پژوهشی می باشد. علاوه بر آن آینده نگری در امر پژهش و پرهیز از تصمیم گیری های لحظه ای و غیر استراتژیک نیز از مزایای نیازسنجی پژوهشی می باشد.

نیاز سنجی پژوهشی در سطوح مختلف از قبیل:1-سطح ملی 2--سطح سازمانی 3-سطح برنامه پژوهشی قابل انجام می باشد و هر یک از سطوح مذکور، گروه مخاطب خود را دارد.در خصوص انجام این فرآیند رویکردهای مختلفی وجود دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد:1-رویکرد آسیب شناختی در تعیین نیاز ها و الویت های پژوهشی

2-رویکرد محتوا محور یا موضوعی

3-رویکرد تقاضا محور یا در مقابل رویکرد عرضه محور

4-رویکرد اداری-مدیریتی و به صورت جامع تر رویکرد سیستماتیک یا نظام دار

در رویکرد آسیب شناختی، فعالیت به حل مسئله می انجامد. در واقع ویژگی ها و مشخصات سیستم یا سازمان به منظور کشف و شناسایی مشکلات سازمان؛  علت و راه حل مشکل بررسی  می گردد.

 در رویکرد موضوعی-محتوایی؛  قلمروهای مختلف هر شاخه علمی، مبنای شناسایی نیاز ها و تعیین اولویت ها می باشد. این رویکرد در شکل گیری مرکز تحقیقاتی تخصصی نقش دارد.

در رویکرد تقاضا محور؛ نیاز سنجی محدودتر انجام می گیرد. این نوع نیازسنجی در سطح سازمان می تواند انجام گیرد و هدف اصلی آن، انتخاب و ارجحیت دادن به مسئله ای است که از دیدگاه ذینفعان حائز اهمیت است.در مقابل در رویکرد عرضه محور؛ بعد اقتصادی در نظر گرفته می شود و منفعتی که از اجرای پروژه حاصل میگردد، مد نظر قرار می گیرد. این نوع رویکرد یک رویکرد اقتصادی و تحلیل هزینه-فایده می باشد.

در رویکرد اداری مدیریتی، نیازسنجی پژوهشی یکی از عناصر اصلی سیستم اطلاعات مدیریت است و هدف اصلی رشد و تعالی سازمان و ارتقای کیفیت آن است. در رویکرد سیستماتیک، ارزشیابی و مقایسه ی پروژه های تحقیقاتی مختلف در نظر گرفته می شود. در این نوع رویکرد، باید ملاک هایی برای ارزشیابی در نظر گرفته شود. پروژه های مشابه نیز بررسی می شوند؛ میزان همکاری و اشتراک نسبی پروژه ها در دستیابی به اهداف؛ مقایسه نتایج و بازده طرح های مختلف در رسیدن به اهداف مورد بررسی قرار می گیرد. اینکه کدام طرح تحقیقاتی عملی تر بوده و فواید و مزایای حاصل از آن بیشتر است در مقایسه با طرح های دیگر در اولویت بندی نقش دارد.

گرد آوری: دکتر فریبا قربانی

پژوهشگر سلامت

منابع: فرایند نیاز سنجی - دکتر شهرام توفیقی