پژوهشگران افرادی کنجکاو، پیگیر و اغلب مقاوم در برابر تغییر می باشند . این افراد با انگیزه و با هوش بالاتر از متوسط جامعه می باشند که مدیریت آنها نیاز به شناخت کافی از ابعاد شخصیتی آنها دارد. در واقع دو عنصر هوش و شخصیت در بستر کارتیمی مواردی است که باید برای مدیریت این گروه خاص در نظر داشت.

•    در خصوص هوش، طبق قانون هرم هوش، چهار نوع هوش برای یک انسان قابل بررسی است که شامل هوش فیزیکی ، هوش منطقی ، هوش اجتماعی و هوش معنوی است. هوش فیزیکی قدرت ارتباط مغز و سیستم عضلانی است. افراد با هوش فیزیکی بالا مانند ورزشکاران توانایی هماهنگی و انتقال پیام عصبی به سیستم اسکلتی عضلانی را به خوبی دارند.
•   هوش منطقیدر حل مسئله موثر است. در واقع فرآیند تبدیل مشکل به مسئله با هوش منطقی امکان پذیر است.
•   و اما هوش عاطفی یا اجتماعی !!! این سوال مطرح است که فرد در برخورد با محیط پیرامون از چه روشی استفاده می کند تا بتواند به اهداف خود برسد و به دیگران صدمه نزند؟ همچنین آیا فرد می تواند عاطفه و هیجان خود را درک کند و عاطفه و هیجان محیط اطراف را نیز درک کند و از مجموع انها به هدف خود برسد ؟
•    در نهایت هوش معنوی قدرت طرح سؤال های بزرگ در مورد مسائل غیر محسوس است مانند آینده، متافیزیک، فلسفه و …

هر کدام از این انواع هوش در موفقیت انسان نقش متفاوتی دارد هوش فیزیکی 10% ، هوش منطقی15% ، هوش عاطفی 70% و هوش معنوی 5% در موفقیت انسان موثر هستند. از میان انواع هوش ، هوش عاطفی همواره قابل افزایش است و با آموزش و پرورش می توان آن را ارتقاء داد.

در حوزه ی پژوهش انجام کار تیمی باید براساس میانگین انواع هوش باشد در یک تیم پژوهش کارآمد، مجموعه ای از افراد با هوش های مذکور باید وجود داشته باشند. اگر فقط هوش منطقی در افراد یک تیم بالا باشد، تیم موفقی نخواهد بود.

در خصوص شخصیت پژوهشگران : برای درک بهتر شخصیت به این پرسش توجه کنید: آیا رفتار یک فرد قابل پیش بینی است؟ به طور مثال اگر یک محرک ایجاد شود آیا می توان پیش بینی کرد که افراد چه واکنشی هایی نشان خواهند داد؟ جواب سؤال مثبت است. در واقع یک عامل یا فاکتور ثابت در پس زمینه ی رفتار یک انسان وجود دارد که از آن به عنوان شخصیت یاد می شود. پس شخصیت عامل ثابت بروز رفتار است. شخصیت تحت تأثیر سه عامل یعنی موقعیت فرد در طول زمان، فیزیولوژی بدن  و شرایط روانی حاکم بر زندگی فرد می باشد.

در این خصوص راجردسپری که در سال 1981 جایزه نوبل دریافت کرد به تفاوت عملکرد نیمکره راست و چپ مغز اشاره کرد. لذا شخصیت تحت تأثیر غالب بودن عملکرد هر یک از نیمکره ها نیز می باشد که البته میزان عملکرد این نیمکره ها در افراد با آموزش و پرورش قابل ارتقاء است.

در خصوص شخصیت پژوهشگران، چهار نوع تیپ شخصیتی برای پژوهشگران مطرح شده است که در مقاله " آن سوی انسانی پژوهش ها" به آن اشاره شده است.

یکی از انواع این شخصیت ها افراد لیدر یا رهبران گروه هستند، این افراد قاطع، مستقل، ساختار یافته و هدفمند هستند. اصولا" بر روی یک زمینه ی کاری تمرکز زیادی دارند و برای کشف موارد ناشناخته بسیار مفید هستند، این افراد بسیار کمالگرا هستند و درون گرا می باشند. یکی از ضعف های آنها این است که دیپلماسی خوبی ندارند لذا باید در یک تیم کار کنند.

گروه دوم در شخصیت پژوهشگران، جستجوگران یا افراد explorerهستند. این افراد مملو از ایده های جدید می باشند. معمولا" تمایل دارند در فضاهای چارت نشده حضور داشته باشند. این پژوهشگران خیلی دقیق به فرآیند ها نگاه نمی کنند ولی ایده پرور هستند. این افراد بسیار جذب تکنولوژی های جدید و افکار جدید در پژوهش می شوند. نقطه ضعف این افراد نداشتن تمرکز پژوهشی است و مرتب وارد چالش های جدید پژوهشی می شوند. این افراد برون گرا می باشند و یک گروه تحقیقاتی بهتر است تعداد محدودی از این تیپ شخصیتی را داشته باشد. گروه جستجوگر نباید در یک پروژه نقش لیدر را داشته باشد و باید در جایگاه خود مدیریت شوند. این افراد در تیم تحقیقاتی انگیزه ساز هستند و با افراد زیردست خود به خوبی کار می کنند.

تیپ سوم شخصیتی افراد سرخوش و Enthusiast  هستند که به راحتی با دیگران تعامل می کنند و دیگران را خشنود می کنند. این افراد شنونده های خوبی هستند و اصولا" مقاوم به تغییر می باشند. ریسک پذیر نیستند و اصولا" ایده ای ندارند ولی از ایده های خوب تبعیت می کنند. یکی از ضعف های این تیپ پژوهشگران این است که اغلب فقط تأیید کننده بوده و شخصا نوآوری ندارند. این افراد باید در جایگاهی به کار گرفته شوند که فرآیند مشخصی وجود دارد و از حوزه های علوم پایه که نیاز به بحث و جدل و ریسک پذیری دارد برای این افراد باید اجتناب کرد. یک تیم تحقیقاتی می تواند برخلاف تیپ جستجوگر تعداد بیشتری از این تیپ پژوهشگر را داشته باشد.

 تیپ شخصیتی چهارم افراد organizer  یا سازمان یافته هستند. این افراد متود دار هستند، در یک قالب فکری کار می کنند، سنتی فکر می کنند و عملگرا می باشند. این افراد با هوش و ملایم هستند و نتیجه کار برایشان بسیار اهمیت دارد . این افراد برای قسمت planningکار تحقیقاتی بسیار مفید هستند و یک تیم تحقیقاتی می تواند تعداد زیادی فرد سازمان یافته داشته باشد.

مجموعه ای از افراد ذکر شده با ترکیب مناسب، در یک کار تحقیقاتی می توانند به سمت تحقیق و توسعه ( Research &Development) حرکت کنند. در پایان لازم به ذکر است برای مدیریت پژوهشگران باید آنها را در عین حال که آزاد می گذاریم، مدیریت کنیم لذا با در نظر داشتن برنامه ی استراتژیک و تعیین آرمان برای سازمان، پژوهشگر ازاد ولی هدفمند فعالیت خواد کرد.

تالیف و گرد آوری

دکتر فریبا قربانی

متخصص فن آوری های پزشکی

پژوهشگر مرکز تحقیقات بیماری های نای

 

منابع:

1-     مجموعه سخنرانی های دکتر بابا محمودی

2-     Zemlo TR, Rothrock R. The Human Side of Science: What is the Archetypal Researcher Personality. The Science Advisory Board. 2005:1-3.